منظومه ترکی حاجی رضوان

این مجموعه اشعاری به زبان ترکی کمیجان است که بوسیله محمد کمیجانی )جاویدراد(سروده شده است

منظومه ترکی حاجی رضوان

این مجموعه اشعاری به زبان ترکی کمیجان است که بوسیله محمد کمیجانی )جاویدراد(سروده شده است

گیریش

قالینجا داغی QALINCA DAĞI

 

(حاجی ریضوان HACI RİZVAN)

 

قوشار: محمد کمیجانی

کمیجان- استان مرکزی- آزربایجان

 

دوزه نله یه ن: مئهران باهاری- اوراق آیی (جولای)- ٢٠٠٧

Düzənləyən Mehran Baharı- Oraq Ayı- (July)- 2007

 

 

ائی منیم داغلاریم، ویقاریم، جانیم

ائی گٶزه ل آغ داشلی حاجی ریضوان′یم

طوفان وئره بیلمه ز سیزلره تکان

بولوتلار ائیله ییب باشیندا مکان

....

Ey mənim dağlarım, viqarım, canım

Ey gözəl ağdaşlı Hacı Rizvan’ım

Tufan verəbilməz sizlərə təkan

Bulutlar eyləyib başında məkan
ایچینده کیلر

 

١- اٶن سٶز ص ٢ (مئهران باهاری)

٢- گیریش ص ٣ (تورکجه چئویری: مئهران باهاری)

٣- مدخل ص ٥ (محمد کمیجانی)

٤- حاجی ریضوان ص ٦ (اوریژینال: محمد کمیجانی، اٶلچوت تورکجه آچیقلامالار: مئهران باهاری)

٤- سٶزلوک ص ٣٠ (مئهران باهاری)

٥- دیب نوتلار ص ٣٧ (محمد کمیجانی)

 

 

اٶن سٶز

 

مئهران باهاری

 

١- محممد حوسئین شهرییار′ین تورکجه یاپیتلاری (اثرلری)، فارسجا یاپیتلاری ایله قارشیلاشدیریلاندا، اولدوقجا آز حجیملیدیر. آنجاق بو آز حجمین تاباسی (علی رغم)، آبارتمادان و شیشیرتمه سیز، آزربایجان و ایران اٶته یینده (تاریخینده) کیمسه محممد حوسئین شهرییار دنلی (قده ر) تورک دیلی و تورک گٶرکسٶزونه (ادبییاتینا) خیدمت ائتمه میشدیر. حئیربایایا سالام قوشاغی (منظومه سی)، دونیا گٶرکسٶز اٶته یینده (ادبییات تاریخینده) تک باشینا یئنی بیر آشامانی باشلادابیله ن، تایینا چوخ آز قارشیلاشان بیرجه و منگی (ابدی) سٶزگٶرگو (ادبی) یاپیتدیر.  

 

٢- آزربایجان، ایران و بوتون تورک دونیاسیندا چوخ ساییدا تورک قوشار (شاعیر) حئیدر بابادان اسینله نه ره ک اٶز بٶلگه و یوردلاریندا یئرله شه ن چئشیتلی داغ و تپه لر آدینا قوشوق (شئعر) و قوشاق (منظومه) یاراتمیشلاردیر. دوغالین (البته) بو قوشمالارین سٶزگٶرگو (ادبی) ده یه رلری تارتیشیلیب، دیل-آغیز اٶزه للیکلری ده اینجه له نه بیله ر. آنجاق بو قوشاقلار آراسیندا گونئی آزربایجان و اونون دیشیندا آزربایجان تورک ائل گونونون (خالقینین) یاشادیغی آیری بٶلگه لرده یازیلان قوشاقلار، سٶزگٶرگو (ادبی) ده یه ردن باشقا، اولوسال (میللی) کیملیک و اولوسلاشما (میللتله شمه) آچیسیندان دا اٶنه م داشیییرلار.

 

٣- قوشارلاریمیز طرفیندن حئیدربابادان اسینله نه ره ک یازیلان قوشاقلاردان اوچو، داها اٶنجه سٶزوموزده یاییلمیشدیر. بونلارین ایلکی گونئی آزربایجان′ین "قایا داشی" و "سئیید داغی" آدلی ایکی داغ آراسیندا یئرله شمیش ماکی اوروندان (شهه ریندن) اولان رحمتلیک عابباس (عباس) پناهی′نین یازدیغی "خانیم ننه" [١] قوشاغی، ایکینجیسی عراق اوجقاراوبامیزدان کرکوکلو یازار و قوشار "ایسماعیل سرت تورکمان" طرفیندن یازیلمیش اولان "گورگوربابایا سلام" [٢]، سونونجوسو ایسه خوراسان افشاریورد اوجقاراوبامیزدان بئش بارماق داغینین شهه ری اولان بوجنوردلو آراشدیرماجی و قوشار "علی اکبر سراجی" طرفیندن یازیلمیش "یاد اولسون" [٣]قوشاقلاریدیر.

 

٤- حئیدربابادان اسینله نه ره ک یازیلان سون اثرلردن بیری ده، گونئی آزربایجان′ین مرکزی اوستانیندان گلیر. بو قوشاغین آدی "قالینجا داغی" (حاجی رضوان) اولوب و کومیجانلی تورک آراشدیرماجی و قوشار، "کمیجان وئبلاقلاری"نین یییه سی سایین محمد کمیجانی طرفیندن قلمه آلینمیشدیر. محمد کمیجانی بو قوشاغی یازما نده نینی بئله آچیقلاییر: "کومیجانین تورک دیلینی یاشاتماق و قوروماق اوچون، حاجی ریضوان آدلی قوشاغی تورک دیلینده قوشموشام" (برای ابقای زبان ترکی کمیجان منظومه ای را تحت عنوان حاج رضوان به زبان ترکی سروده ام).

 

٥- بو یاپیتین یارادیلماسی تورک و آزربایجان گٶرکسٶزونده (ادبییاتیندا) اٶنه ملی بیر اولای ساییلمالیدیر. اونوتولمامالیدیر کی حئیدربابایا دا اسین قایناغی اولدوغو دوشونوله ن و یوز ایل بوندان قاباق ١٩٠٠ ده "موصطافا قولو" طرفیندن سٶیله نه ن "آپارما سئل، آماندیر" [٤]قوشاغی دا، گینه آزربایجان′ین بوگون مرکزی اوستانی آدلانان بٶلگه سینده یارادیلمیشدی. بو یاپیت دا داها اٶنجه لری سٶزوموز وئبلاقلار دیزیسینده تانیتیلمیشدیر.

 

٦- "قالینجا داغی" (حاجی رضوان) آزربایجان′ین مرکزی اوستانیندا کومیجان اورو (شهه ری) قوزئیینده یئرله شه ن بیر داغین آدیدیر. تورکجه ده قالینجا، فارس دیلینده فاخته آدلانان قوشدور. بو داغین یاماجلاریندا "حاجی ریضوان" آدیندا بیر یاتیر (مقبره) واردیر. حاجی ریضوان یاتیری، بٶلگه خالقی طرفیندن یئگ ائو (قوتسال یاپی، مکان مقدس) قبول ائدیلیب، گٶروشگه (زییارتگاه) اولاراق قوللانیلیر.

 

٧- آشاغیدا قالینجا داغی قوشاغی، قوشارین اٶزونون ایشله تدییی یئرلی آغیزدا اوخویوجولارا سونولموشدور. آیریجا هر سطرین قاباغیندا دیرناق آراسیندا، طرفیمیزدن او سطرین آری (سره) تورکجه قارشیلیغی وئریلمیشیدیر.

 

٨- سایین (حٶرمتلی) قوشارین یازدیغی متنده فارس یازیمی (ایملاسی) ایشله دیلمیشدیر. وئریله ن آری تورکجه متین ایسه، سٶزوموز یازیمی اساسیندادیر. آچیقلامالارداکی تورکجه سٶزلرین آنلامی، یازینین سونوندا بیر دیزین (لیست) اولاراق وئریلمیشدیر.

 

٩- "گٶروت"، "قالینجا داغی"، "حاجی ریضوان یاتیری"، "ورد دلییی"، "قارقالان یاریلقانی"، "ویستان بولاغی"، "آقایازلاق دره سی" و باشقا بیر نئچه یئرآد (توپونیم) حاققیندا قوشارین فارسجا وئردییی قیسسا آچیقلامالار (توضیحات)، طرفیمیزدن تورکجه یه چئوریله ره ک "گیریش" باشلیغی آلتیندا بیر آرایا گتیریلمیشدیر. قوشارین وئردییی اٶته کی آچیقلامالار ایسه، دیب نوت اولاراق وئریلمیشدیر.

 

گیریش

(چئویری: مئهران باهاری)

 

١- گٶروتGörüt  (١):

بو گٶروت گئرچه کده اسکی "اطلس مناظر ایران" پیتییینده (کیتابیندا) چاپ ائدیلمیش بیر چیزیم (نقاشی)دیر. بو قایناقدا چیزه رین آدی ذیکر اولونمامیشدیر، آنجاق چیزیم بئله تانیتیلمیشدیر: کومیجان و داغ زیروه سینده بیر باشرااوغلو (ایمامزادا) یاتیری.

 

٢- قالینجا داغیQalınca Dağı  (٢):

حاجی ریضوان کومیجان′ین قوزئینده یئرله شه ن بیر داغین آدیدیر. اسدوللاه امینی به یین تئهران′دا یاشایان کومیجانلیلارین ییغینجاغیندا سٶیله دییی سٶزلریندن، سٶیله دیکلرینده رحمتلیک شهرییار′ین حئیدربابا داغی حاققینداکی قوشوقلارینا توخونماسی و حاجی ریضوان داغی′نی حئیدربابایا بنزه تمه سیندن سونرا، بو قوشاغی یازمانین قیغیلجیملاری بئینیمده ووردو.

 

بو داغین کومیجانلیلار یانینداکی قونومو، حئیدر بابا داغینین آزربایجان′ین آدلیم قوشاری، رحمتلیک محممد حوسئین شهرییار یانینداکی قونومونا تایدیر. کومیجانلیلار، هابئله اورادان کٶچوب باشقا ایلچه لرده یئرله شه ن کومیجانلیلارین چوخو، قالینجا داغینین زیروه سینه دیرمانمیش، یاماجلاریندا گزینمیش و اوندان چوخلو آنیلاری واردیر.

 

٣- حاجی ریضوان یاتیریHacı Rizvan Yatırı  (٣):

قالینجا داغینین دوروغوندا، حاجی ریضوان آدلی قوتسال و تانریدان قورخان، چوخ یاخچی و اییی نییتلی بیر اره نه (اولیاء الله) منسوب ائدیله ن بیر یاتیر واردیر. بو یاتیر اوزون ایللر کومیجان و چئوره بٶلگه لرین اهالیسی طرفیندن زییارت ائدیلیبدیر. کومیجان و چئوره سینده کی کندلرده خالق آراسینا بو یاتیرین گئییک سوتوندن یاپیلدیغی اینانجی یایقیندیر. خالق سٶیله نجه لرینه گٶره یاتیرین چئوره سینده سو اولمادیغیندان دولایی، اونون یاپیمی اوچون داغ گئییکلرینین سوتو ساغیلاراق پالچیق یاپیلمیشدیر. بو سٶیله نجه ایکی گئرچه یی اورتایا چیخاردیر: گئچمیشده بو بٶلگه ده جئیران و گئییین بول اولدوغونو و رحمتلیک حاجی ریضوان′ین قوتساللیق و تانریدان قورخارلیغیی.

 

٤- ورد دلیییVərd Dəliyi  (٤):

قالینجا داغینین سارپ قایالیقلی دوغو یالچینلاریندا، ورد دلییی آدیندا، نئچه آغیزلی بیر آلچی کٶیولو (غار آهک) واردیر. منجه بو ماغارا گئچمیشده بٶلگه نین زردوشت دینلی خالقینین استودانی (؟) ایدی.

 

٥- قارقالان [یاریلقانی]Qarqalan Yarılqanı  (٥):

قالینجا داشینین اوجا و قایالیق یالمانلاریندا قارقالان آدیندا یوکسه ک بیر یاریلقان واردیر. قار یاغدیغی دٶنه ملرده اسه ن یئل، قاری سوموراراق یاریلقانین ایچینه چکیب اورادا قالاییر. بئلجه جه قار، یای و ایسسی دٶنه نجه لرده (فصللرده) بئله گونه شین چاتمادیغی بو یاریلقاندا، بیریوللوق قالارغی اولور. گئچمیشده خالق بورانی دوغال و اورکه بیر دوندوروجو اولاراق قوللانیب و یایلاردا اورانین قاریندان یارارلانارمیش.

 

٦- ویستان بولاغیVistan Bulağı  (٦):

بو بولاق، کومیجان′ین اونلو سوتوختاتی پینارلارینداندیر. اوشاقلیقدا ال و گٶوده لرینده زیییللری اولانلار، ویستان بولاغیندا یویونوب و بئله جه زیییللری سیلینه ردی.

 

٧- بوووس یولوBovus Yolu  (٧):

وفس، یئرلی دیلده بوووس آدلانان و بٶلگه نین اٶزه کی (مرکزی) اولان اونلو بیر کندین آدیدیر. کومیجان- وفس آراسیندا، وفس یاخینلیغیندا قالینجا داشی و اونون اونلو گدییی یئرله شیر. بو گدییین یولو چوخ دٶنگه لی و بوروقلو ایدی و اورادا ماشین سورمک اولدوقجا چتین و بئلینلی ایدی.

 

٨- آقایازلاق دره سیAqayazlaq Dərəsi  (٨):

کومیجان′ین قوزئیینده یئرله شه ن بیر دره نین آدیدیر.

 

(٩) بیارجمند اوروBiyarcmənd Uru :

بیارجمند اورو، سئمنان اوستانیندا یئرله شه ن شاهرود ایلچه سی و میامی اورونا باغلیدیر. بیارجمند′ین، ایران یئرکیپینده اوزون یانلاری اولاران اینجه بیر اوچیان بیچیمینده گٶرونه ن، دق بیارجمند آدلی اونلو بیر کویری واردیر.

 

(١٠)- میامی اوروMiyami Uru :

میامی، شاهرود′ون سکسه ن کیلومئترلیک دوغوسوندا، تئهران-مشهد آنا سورله یی اوزه رینده یئرله شمیش بیر اورون آدیدیر.

 

سیزلر ساغ اولون

 

مدخل

 

محمد کمیجانی

 

(١)- نقاشی:

این عکس در واقع یک نقاشی قدیمی است که در کتاب اطلس مناظر ایران به چاپ رسیده و در آن منبع نیز به نام رسام اشاره نشده است ولی نام نقاشی را این گونه نوشته اند: کمیجان و مقبره امامزاده ای بر فراز کوه. برای اولین گام آن عکس را به بینندگان تقدیم میکنم:

 

(٢)- کوه حاجی رضوان:

حاجی رضوان نام کوهی در شمال کمیجان است. پس از سخنانی که آقای اسدالله امینی در گردهمایی کمیجانیهای مقیم تهران ایراد کرده و به اشعار مرحوم شهریار در باره حیدربابا اشاره کرده و حاجی رضوان را بدان تشبیه نمود، جرقه های این شعر بلند در ذهن من شراره زد. کوه حاجی رضوان برای مردم کمیجان همان جایگاهی را دارد که کوه حیدربابا برای مرحوم محمدحسین شهریار شاعر نامی آذربایجانی داشت. اغلب مردم کمیجان و کسانی که هم اکنون دیگر از آن دیار کوچ کرده و در سایر شهرستانها اقامت گزیده اند بر فراز این کوه رفته و در دامنه های آن قدم زده اند و از آن کوه خاطراتی دارند.

 

(٣)- مقبره حاجی رضوان:

بر فراز کوه ( قلینجه داغی) حاجی رضوان مقبره ای است که به فرد مقدس و خداترسی بنام حاجی رضوان که انسان بسیار خوب و پاک نیت و از اولیاء الله بوده منسوب است. در میان اهالی کمیجان و روستاهای حوالی مشهور است که مقبره ای که بر بالای کوه مذکور  قرار دارد با شیر آهو ساخته شده است و در باره آن روایت می کنند که چون در کنار آن مقبره آب وجود نداشت لذا برای ساختن گل و درست کردن و احداث آن مقبره از شیر آهوان کوهستان دوشیدند و گل درست کردند. این روایت از دو چیز حکایت می کند: اول وفور آهو و جیران در گذشته های این ناحیه، دوم تقدس و خداترس بودن مرحوم حاجی رضوان. به هرحال این مقبره سالیان سال است که بعنوان زیارتگاه اهالی روستاهای کمیجان و نواحی تابعه مورد زیارت قرار می گیرد.

 

(٤)- ورد دلیگه:

در دامنه های تیز و صخره ای شرقی کوه قلینجه یک غار آهکی با چند دهانه وجود دارد که به تصور بنده در گذشته های دور استودان مردمان زرتشتی ناحیه بوده است و آنرا بنام غار ورد یا ورد دلیگه می نامند.

 

(٥)- شکاف قارقالان:

در دامنه های صخره ای و بلند کوه مذکور شکاف بلندی است که در زمانهای بارش برف در اثر وزش باد برف بداخل آن شکاف وارد شده و انبار میشود ولی چون در فصول گرم و تابستان هیچگاه آفتاب به آن شکاف نمی تابد برف آنجا برای همیشه ماندگار میشود و بعنوان یکی از یخچالهای طبیعی و دائمی در قدیم مورد استفاده مردم قرار میگرفت و مردم در تابستانها از برف آن استفاده میکردند.

 

(٦)- ویستان بولاغی:

این چشمه از چشمه های مشهور و آب درمانی کمیجان بوده و کسانی که در کودگی دست و بدنشان دارای زگیل بود خود را با آب آن چشمه می شستند و باین ترتیب زگیل هایشان از بین میرفت

 

(٧) بوووس یولو:

وفس، یک روستای معروف و مرکز بخش است و در زبان محلی بوووس گفته میشود. در حد فاصل کمیجان – وفس و در نزدیکی وفس کوه قلینجه و گردنه معروف آن قراردارد که راه پرپیچ و خم و خطرناکی داشت که رانندگی از آن بسیار سخت بود.

 

(٨) آقایازلاخ دره سی:

نام دره ای هست در شمال کمیجان

 

(٩) بیارجمند:

شهر بیارجمند از توابع شهرستان شاهرود در استان سمنان و شهر میامی است و بیارجمند دارای کویر معروفی بنام دق بیارجمند است که در روی نقشه ایران مانند مثلثی باریک با اضلاع دراز نمایانده شده است

 

(١٠)- میامی:

میامی شهری است در فاصله 80 کیلومتری شرق شاهرود و بر سر راه جاده اصلی تهران مشهد قرار دارد

 

سیزلر ساغ اولون

 

محمد کمیجانی

 

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد